афоризм 7

Чингис хаан:
Хол гэж бүү цөх явбаас хүръюү
Хүнд гэж бүү цөх өргөвөөс дааюу
Өндөр уулын хөтөл зорь
Өргөн далайн олом зорь
Мах идэх шүд аманд буй
Хүн идэх шүд сэтгэлд буй
Бие бөх бөгөөс ганцыг дийлъюү
Сэтгэл бөх бөгөөс олныг дийлъюү

·         Үнэн эцсийн эцэст ил гарч ирж л таараа.
Леонарда да Винчи

Төөрөгдөл дандаа өөртэйгөө зөрчилдөнө, үнэн бол хэзээ ч үгүй.
Мэргэн үг

Шинэ үнэнд хуучин төөрөгдөл шиг аюултай зүйл байхгүй.
И.Гёте

Өөрийн газар шороогоо сүйтгэдэг улс үндэстэн өөрсдийгөө үгүй хийнэ
Ф.Д.Рузвельт

Эхний алхмаа зоригтой хий...Шат хэдэн гишгүүртэй,ямар байх нь хамаагүй,эхний гишгүүр дээр хөлөө зоригтой тавь.
Мартин Льютер Кинг

Хүн зорилго нь өсөхийн хэрээр өсөж байдаг.
И.Ф.Шиллер

Хяналтгүй төрд эрх баригчид зоолдог.
Ухаантны үг

Саад бэрхшээл гэдэг бол зорилгоосоо хараагаа салгасан үед харагддаг аймшигт зүйлүүд.
Хенри Форд

Ихэнх хүний эрх чөлөө гэж ойлгодог, юу ч бодохгүй дур зоргоороо амьдрах хэв маяг бол адгуусны ёс... Бид хариуцлага үүрч байж л сая хүн гэдэг эрхтэй болно.
Эрих Фром (1900-1980)

Чамд хүртэшгүй зүйлд ямагт дурлахын төлөө амьдрах хэрэгтэй. Ингэснээр хүн өөрийг нь дээш татаад байгаа зүйлээсээ өндөр болдог.
М.Горький

466Хүн өвөг язгуураа мэдэхгүй бол
Ойн сармагчинтай адил
467Хүнд хэлүүлсэн,
Хүлэгт бариулсан хоёр адил
468Хүний бурхан
Өөрийн буг хоёр адил
469Хүнийг хэлбэл
Өөрийгөө хэлсэнтэй адил
470Хэрэглэх эрдэмгүй хүний ам нь хэрэггүй онгойсон нүхтэй адил
Хэтэрхий эрдэмт хүний амь нь хээрийн бардам лянхуатай адил
471Цай аягалахгүй дайлах
Малгай өмсөхгүй золгохтой адил
472Ховдог хүн хон хэрээтэй адил
Хэрүүлч хүн өмхий хүрэнтэй адил
Ховч хүн хоёр хөлт могой адил
Ховын үг хоёр үзүүрт зүү адил
473Хөгшин хүн үхэхээрээ айлгана
Хүүхэд уйлахаараа айлгана
474Номхон тэмээг ноолоход амар
Ноомой хүнийг зарахад амар
Монгол ардын зүйр цэцэн үгс: Эрдэм ном
475Уншиж мэдэхэд ном сайхан
Уулзаж ярихад нөхөр сайхан

476Эвийг сэтгэлээр
Эрдмийг хичээлээр
477Эрлийг сургаар
Эрдмийг хичээлээр
478Ангир уургийг ээжээс
А үсгийг багшаас
479Шавийн эрдэм багшаас
Зулын гэрэл тосноос
480Эрдмийг эхнээс
Эвийг эртхэнээс
481Алт мөнгийг уул мэт овооловч
А үсэг сурсанд хүрэхгүй
Монгол ардын зүйр цэцэн үгс: Хөдөлмөр
482Ажлыг аргаар
Агсамыг зүйгээр
483Амьдралыг ажлаар
Амжилтыг чармайлтаар
Монгол ардын зүйр цэцэн үгс: Архи тамхи
484Архи уусан хүнд
Ангарын ус өвдгөөр /оо нээрээ тийн/
Монгол ардын зүйр цэцэн үгс: Ач тус
485Ачийг ачаар
Тусыг тусаар
Монгол ардын зүйр цэцэн үгс: Аав ээж
486Аавын хишиг амттай
Ээжийн цай аагтай
487Аавгүй хүн авгаа танихгүй
Ээжгүй хүн нагацаа танихгүй
488Аавд нь өгсөн юм хүүд хүрэх
Хүүд өгсөн юм аавд хүрэхгүй

Монгол ардын зүйр цэцэн үгс: Зан харилцаа
489Даруу зан 
Залуу хүний чимэг
490Дотроо хар хор санаж гаднаа магтах нь
Хурц мэс зөөлөн өргөж хажуунаас шидэхтэй адил
491Даргын өөдөөс үг хэлэх
Салхины өөдөөс сөрж шээх адил
492Баян хүний гараас юм авах
Барын амнаас мах авах адил
493Азарга алдвал барихад хялбар
Ам алдвал барихад хэцүү
494Зан зангаа мэдэлцвэл хэлэлцэхэд амар
Зам замаа ололцвол явахад амар
495Зангаараа явбал биед амар
Замаараа явбал моринд амар
496Хэлэхэд амар
Хийхэд хэцүү
497Омогтой тархинд ухаан бага
Овтой тархинд ой бага
498Муу хүний өвөг болохоор
Сайн хүний хөтөч бол
499Нөхөрт нөхөр
Нөхөөсөнд халаа бол
500Учир мэдэхгүй ноён болохоор
Учир мэдэх боол бол
501Хайргүй хүний эхнэр болохоор
Хар элгийн хүний зарц бол

Монгол ардын зүйр цэцэн үгс:Баян ядуу
502Ард баян бол улс баян
Улс баян бол ард баян
503Баян хүн ноён
Ноён хүн баян
504Гэрийн баянаас
Хээрийн баян
505Дээд эрдэнэ эв
Дунд эрдэнэ эрдэм
Доод эрдэнэ баян
506Ирэг тарган бол хот дүүрэн
Иргэн баян бол улс баян
507Ном баян бол төр баян
Үр баян бол үндэс баян
508Олгойдоо ховдог хүн баян боловч сэтгэл нь ядуу
Ханалыг мэдэх хүн ядуу боловч сэтгэл нь баян
509Олон олонд санаа олон
Баян баянд мод баян
510Үхэртэй баянаас нөхөртэй баян
511Эдийн баянаас эрдмийн баян
512Эрдэм билэг эрхэм баян

513Арван жилийн үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Ханилсан ханиасаа хагацсан бэлэвсэн эмэгтэйгээс асуугаарай.

Нэг жилийн үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Нэгдүгээр курсийнхээ шалгалтад унасан оюутнаас асуугаарай.

Нэг сарын үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Хэвлий дэх үрээ дутуу тээж зулбуулсан эхээс асуугаарай.

Нэг долоо хоногийн үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Өдөр тутмын сонины эрхлэгчээс асуугаарай.

Нэг цагийн үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Болзооноосоо хоцорсон гэнэхэн залуугаас асуугаарай.

Нэг минутын үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Онгоцноосоо хоцорсон зорчигчоос асуугаарай.

Нэг секундын үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Осолд орсон жолоочоос асуугаарай.

Нэг милисекундын үнэ цэнийг мэдэхийн тулд
Олимпод мөнгөн медаль авсан тамирчнаас асуугаарай.

514Эрдмийг эс сурвал хэрэглэх цагт гэмших

515Эрүүл биеэ эс асарвал өвчин олсон цагт гэмших  / Монголын эртний сургаал /

516Энэ ертөнцөд
Эрээд олдошгүй соёл бол
Эрүүл бие
Эрчилсэн булчин мөнөөс мөн. В.В.Маяковский
517Өвчин мянга, эрүүл ганц. Л.Берне
518Эмч хүн бол өвчтэй хүний эцэг, эрүүл хүний дотно нөхөр мөн. И.П.Павлов

519Ааш ихэдвэл хэрүүл эхлэх
Нар хүрээлбэл салхи болох

520Алтан дэлхийг нар гийгүүлдэг
Ард түмнийг эрдэм гийгүүлдэг

521Алтан нар унтрахгүй
Ард олон дуусахгүй 
522Алтан нарыг
Алгаар хааж болдоггүй

523Ард түмэнд мөхөл байхгүй
Ажил тэмцэлд хязгаар байхгүй

524Бага гэж
Байхгүйгээс багагүй

525Босоо цагаан үүл
Огторгуйн хутгуур
Болохгүй хэдэн үг
Сэтгэлийн хутгуур

526Газарт хэлье газар хатуу
Тэнгэрт хэлье тэнгэр хол

Газраас гарч 
Тэнгэрээс унаагүй

527Гарах наран улайвал
Ган болохын тэмдэг
Гаран орон гасалбал
Гай ирэхийн тэмдэг

528Гурван нас хүрээгүй хониор
Тэнгэр тахидаггүй
Гучин нас хүрээгүй хүнээр 
Төр бариулдаггүй

529Гүйцэж ядаад улин хуцах

Галзуу нохойн нүд улаан
Гантай тэнгэрийн нар улаан

530Далайд оломгүй 
Тэнгэрт баганагүй

531Дөрвөн зүгт явах замаан 
Дөт дөхөм болго
532Найман зовхист явах замаан 
Найртай дөхөм болго

533Дээр дэвсэн 
Дэргэд манасан тэнгэр
534Нар буцдаг
Нас өтөлдөг

535Нар сар ээлжилнэ
Нас жил өнгөрнө

 536Нар улайж мандвал
Тэнгэр зохирох
Манан татаж эхэлбэл
Үер болох

537Нар хаанаасаан бол
Навч тийшээгээн

538Нар хүрээлбэл надад муу
Сар хүрээлбэл сайдад муу

539Нар хүрээлбэл орохын тэмдэг
Сар хүрээлбэл хүйтэрхийн шинж

540Нар шимийн том
Сар шөнийн өөх

541Нараан барсан тэнгэр муу
Наадмаан барсан хүн муу

542Наргүй өдөр бүрэнхий
Саргүй шөнө харанхуй

543Нарнаас хоргодож болдог
Наснаас хоргодож болдоггүй

544Нисдэг нь тэнгэр боловч
Буудаг нь газар

545Эзэн хичээвэл 
Заяа хичээнэ
546Ажил хийвэл дуустал
Давс хийвэл уустал
547Эрхийг сурахаар
Бэрхийг сур
548Санаа сайн бол 
Заяа сайн
549Хүн болох багаасаа
Хүлэг болох унаганаасаа
550Ажил хийвэл ам тосдоно
551Зүүдээ ярих гээд 
Хулгайгаа ярив
552Толгой хагарав ч
Малгайн дотроо
Олгой хагарав ч 
Тогоон дотороо
553Хөнжлийнхөө хэрээр 
Хөлөө жий
554Жаран чавганц уралдвал 
Нэг нь түрүүлнэ
555Санаа муут яван хатна
Сарьсан багваахай наранд хатна
556Хүлгийн сайныг унан байж мэддэг
Хүний сайныг ханилан байж таньдаг
557Уулын мод урттай богинотой
Олон хүн сайнтай муутай
558Алтны дэргэдэх 
Гууль шарлах
559Инээсэн бүхэн нөхөр биш
Уурласан бүхэн дайсан биш
560Эх нь хээр алаг бол
Унага нь шийр алаг

561Эх нь булингартай бол 
Адаг нь булингартай
562Дээдэс нь суудлаа олохгүй бол
Доодос нь гүйдлээ олохгүй

563Аавын сургаал алт
Ээжийн сургаал эрдэм
564Ахын сургаал ач
Эгчийн сургаал элбэрэл 
565Алд биенд ам гэрч
Албан бичигт тамга гэрч 
566Баянд гэр єнгєтэй
Биенд эрдэм єнгєтэй
567Бэлэн vг цээжинд байдаг
Билvv чулуу ууланд байдаг    

568Дуслыг хураавал далай болно
Дуулсныг хураавал эрдэмтэй болно

569зохиож бичихэд
Онол хэрэгтэй
Зорьсноо биелvvлэхэд
Зvтгэл хэрэгтэй

570Муу уншаачин тоолооч
Муу оёочин тєєлєєч 
571Муу эрэхээр
Сайн сур (сурагла) 
572Муу хvн мундраараа
Сайн хvн эрдмээрээ 
573Мэдэх сурахаас илvv эрдэм vгvй
Мэнд явахаас илvv жаргал vгvй

574Нар гарахаар
Байгаль сэргэдэг
Ном уншихаар 
Тархи сэргэдэг

575Ноён хvн нутагтаа хvндтэй
Номтой хvн газар бvр хvндтэй 
576Олж мэдсэн эрдэмтэн
Олны дундаас тодорхой 
577Сайхан дээл ємссєн хvн
Савласан эрдэмгvй бол херег шиг 
578Сурахад бvv залхуур
Сургахад бvv халшир

579Сурсан бvхэн эрдэм
Сураагvй бvхэн гэм

580Сурснаа мартаж
Судраа гээв   
581Тєрийн хэлхээ-эрдэм
Тєрлийн хэлхээ-эцэг эх
582Гэрийн хэлхээ-тооно
Гэдэсний хэлхээ-хоол 
583Уншиж суухад бичиг сайхан
Уулзаж явахад нєхер сайхан 
584Yзсэн далай
Yзээгvй балай 
585Цаст цагаан ууланд
Сарны гэрэл тусвал улам цайна
586Саруул ухаантай хvн
Сайхан vгийг сонсвол улам мэргэжинэ 
587Шавийн эрдэм багшаас
Дэнгийн гэрэл тосноос 
588Эдээр биеэ чимснээс
Эрдмээр биеэ чимсэн нь дээр 
589Эрдэмд оройгvй
Yрд ганцгvй
Олзонд багагvй

590Эрдэмгvй хvн задгай
Эрэггvй ус халимтгай 
591Эрдэмт хvн номхон
Их мерен дєлгєєн 
592Эрдэмтэй хvн
Эрэлгvй 
593Эрдэмтнийг дагасаар
Ядаж эвлэг
Мунхгийг дагасаар
Ядаж эргvv 
594Эрдмийг эхнээс нь
Эвийг эртхнээс  
595Эрдмийг гvн гэж
Бvv цєхєр
Эндэгдлийг бага гэж
Бvv омдгойд  
596Эрдмийг сурвал аминд тус
Эрхийг сурвал ажилд хор 
597Эрдмийг хичээлээр сурдаг
Эрлийг сурлаар олдог 
598Эрийн жолоо зориг
Эрдмийн жолоо бичиг

599Хаан хүн жаргахдаа
Төрийн сайнд жаргаюу
Харц хүн жаргахдаа
Эрийн сайнд жаргаюу
600Хамаг бүгд жаргахдаа
Эв эеийн сайнд жаргаюу
601Илжиг шиг зөрүүд
Зараа шиг хэдэр
602Нэг тэмээний шээсэн дээр
Мянган тэмээ хальтрах 
603Уруул шүд хоёр шиг эвтэй
Уушиг зүрх хоёр шиг холбоотой
604Аавдаан авгай авахыг зааж
Ээждээн утас ээрэхийг заах

605Адгуус амьтанд дайсан олон
Албат хүнд ноён олон
606Адуу азаргагүй бол
Сүрэг болж чадахгүй
Галуу тэргүүнгүй бол
Цуваа болж чадахгүй

607Алд биенд ам гэрч
Албан бичигт тамга гэр
608Алтны дэргэд гууль шарлана
Сайны дэргэд муу сайжирна
609Ах нь хэлдэг
Дүү нь сонсдог
610Ам нэг хэлтэй
Ажил нэг чигтэй
611Асуух гэдэг лавлахын нэр
Авах гэдэг өгөхийн нэр
612Асгасан усыг хураахад бэрх
Хэлсэн үгийг буцаахад бэрх
613Би гэсэн ганцаараан
Бид гэсэн олуулаан
614Богдорхож бурхан болохгүй
Хаанчирхаж эзэн болохгүй
615Бөхтэй бүхэн тэмээ биш
Эвэртэй бүхэн буга биш
616Будан татаад арилахад
Хөх чоно урвайдаг
Буруу ажлыг зэмлэхэд
Хүүхэд хүнгүй урвайдаг
617Бухгүй үнээ
Бордоогүй тариа
618Ганган эхнэртэй хүн
Өрнөөс салахгүй
Ганц тэмээтэй хүн
Эрлээс салахгүй
619Ганц тэмээтэй хүнд
Эрэл тасрахгүй
Хоёр эхнэртэй хүнд
Хэрүүл тасрахгүй
620Гомдлыг уураар тайтгаруулдаг
Галыг тосоор унтраадаг
621Гэрийн хэлхээ тооно
Гэдэсний хэлхээ хоол
622Төрийн хэлхээ хууль
Төрлийн хэлхээ нагац
623Дэр нэгтэй боловч
Санах санаа нь ондоон
624Дээр нь дээжийг нь амсч
Доор нь домбыг нь түших
625Дээгүүр суух тэнэгийн шинж
Дээжинд дурлах ховдогийн шинж
626Жигүүргүй шувуу байдаггүй ч
Нисэхдээн мэдэгдэнэ
627Эвгүй хүн байдаггүй ч
Харилцахдаан мэдэгдэнэ.
628Журам ёс ярина гээд
Зусар хэлбэл шившигтэй
629Зузаан янаг явна гээд
Зуурдаан салбал шившигтэй
630За, за гэсэн хүн
Хийх нь хол
Завар, завар гэсэн морь
Хүрэх нь хол
631Залилах гээд замаан алдана
Зандрах гээд хүндээн алдана
632Зүснийхээ мууг мэдэхгүй
Толион муулах
633Зүрхнийхээ мууг мэдэхгүй
Нөхрөөн муулах

634Зэмлэх үгний ил нь бахтай
Магтах үгний далд нь урамтай
635Инээсэн бүгд итгэлтэй биш
Эрдэмтэн бүгд тустай биш
636Магтвал тэнгэрт тулгаж
Муулвал газарт оруулах
637Хүн гэмээ мэдэхгүй
Тэмээ гэдгэрээ мэдэхгүй.
638Дуслыг хураавал далай болно
Дуулсныг хураавал эрдэмтэй болно.
639Цаг цагаараа байдаггүй
Цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй.
640Аавын буйд хүнтэй танилц
Агтны буйд газар үз.
641Танилтай бол талын чинээ
Танилгүй бол алгын чинээ.
642Сайнтай нөхөрлөвөл сарны гэрэл
Муутай нөхөрлөвөл могойн хорлол.
643Эрхийг сурахаар
Бэрхийг сур.
644Ажил хийвэл

Ам тосдоно